Sunuş, Ayşe Kadıoğlu, s. 11-12.

Günümüzde, iyi insan olmak ile iyi vatandaş olmak arasındaki Aristocu ilişkinin giderek daha sorunlu bir hale geldiğini gözlemlemek mümkün. Antik Yunan'da vatandaşlık erdemli olmak ile ilintili bir olguydu. Vatandaş olmak herkesin harcında yoktu. Vatandaş olmak, topluma karşı yüklenilen vazifelere işaret ediyordu ve bu vazifeleri idrak etmemiş olanlara idiot, yani "budala" deniliyordu. Aristo'nun iyi insan ile iyi vatandaş arasında kurduğu sıkı bağ, birey ile devlet arasında bir çatışma olmadığını öngördüğü için, sivil toplumun gelişmesinin de önünde bir engel oluşturmaktaydı. Modern toplumlarda iyi insan ile iyi vatandaş olmak arasındaki bağ, ulusal kimlik ile harmanlandı. Bunun sonucunda iyi insan olmak ile ulusal çıkarlara ve bayrak, marş, ant gibi ulusal simgelere saygı duymak arasında sıkı bir ilişki kuruldu. Geç modern toplumlarda demokratikleşme sürecinin en önemli aşaması, iyi insan olmak ile iyi vatandaş olmak ve ulusal kimliğe sahip çıkmak arasındaki sıkı ilişkinin sorgulanmaya başlaması oldu. Bu durum, ulusal sınırlar içinde yaşayan azınlıkların ulusal kimlik içinde eritilen kimliklerini de daha fazla görünür hale getirdi.

Bundan yirmi yıl önce demokratikleşme ile daha ziyade devletin yasama, yürütme ve yargı ile ilişkili kurumlarını ve seçim sistemini ilgilendiren süreçler kastedilirdi. Oy verecek olan kitlenin, yani demos'un ya da "halkın" ulusal kimlik etrafında tanımlanmış olması pek de sorgulanmazdı. Oysa günümüzde demokratikleşme ile demos'un bizatihi kendisinin tanımı hedefleniyor. Bu tanımın içine ulusal kimliğe haiz olmayan "vatandaşların" da katılması için çaba gösteriliyor. Bu durum, bugün "vatandaşlık" etrafında dönen tartışmaları siyasetin parametrelerini belirleyen tartışmalar haline getiriyor. "Vatandaşlık" meseleleri siyaset biliminde son yıllarda en fazla tartışılan meseleler haline geldi. Hatta "Vatandaşlık Çalışmaları" bir alt çalışma alanı olarak telaffuz edilmeye başlandı. Bu kitapta "Vatandaşlık Çalışmaları"na giriş oluşturacak, temel nitelikte bazı makalelere yer vermeyi amaçladım. Makaleleri Can Cemgil itinayla Türkçeleştirdi. Ece Özkan ve Nalan Soyarık benim daha önce İngilizce olarak yazmış olduğum makaleleri Türkçe olarak yeniden yazmama temel oluşturan ilk metinleri hazırladılar. "Vatandaşlık Çalışmaları"nın en önemli yazarları olarak kabul ettiğim Rogers Brubaker, James Donald, Bryan S. Turner ve Will Kymlicka-Wayne Norman, makalelerinin kitapta yer alması konusunda son derece yardımcı ve kolaylaştırıcı bir tavır gösterdiler. Benim bu alan içinde çalışmalar yapmama baştan beri destek veren meslektaşım ve sevgili dostum E. Fuat Keyman uzun zamandır tartıştığı "Çokkültürlü Anayasal Vatandaşlık" konusunda bir makaleyi bu kitap için kaleme aldı. Kitaba katkısı olan herkese teşekkür borçluyum.

Bu kitap siyasetin yeni parametrelerini anlamaya yardımcı olmayı amaçlıyor. Sevgili Hrant Dink 19 Ocak 2007'de öldürüldükten sonra Türkiye'de binlerce insan "Hepimiz Ermeniyiz," diyerek onun cenazesinde yer aldı. Oysa bundan çok kısa bir süre sonra, "ulusal" simgeler eşliğinde Türklükle gurur duymaya vurgu yapan Cumhuriyet mitinglerini izledik. Uzun zamandır bu kadar çok bayrağı bir arada görmemiştik. Bir yandan ulusal kimliğe yapılan vurgu artarken, öte yandan iyi insan olmak ile ulusal bir kimliğe sahip olmak arasındaki bağ gevşemeye yüz tuttu. Siyaset demos'u, yani "halk"ı Türkler ya da Türkleşmek durumunda olanlar şeklinde algılayanlar ile demos ile ulusal kimlik arasındaki bağı gevşetmek için uğraş verenler arasındaki bir gerilime kilitlendi. Bu gerilim modern siyasetin sol ve sağ eksenli bölünmelerini dikine kesti. Milliyetçiler ve çokkültürlülüğe değer verenler solcu da olabiliyorlar sağcı da. Artık siyasal bölünme sol ve sağın ötesinde bir yerde ve vatandaşlık meseleleri etrafında şekilleniyor. İyi insan olmak için ille de ulusal bir kimliğe ait olmak gerekmiyor. Vatandaşlık, ulusal kimliğin, ulusal aidiyet ve üyeliklerin ötesinde haklar temelinde yeniden tanımlanmaya çalışılıyor. Hak sahibi olmak ile ulusal kimlik arasındaki bağın kırılması bugün demokratikleşmenin en temel meselesi olarak karşımızda duruyor.

Mecidiyeköy, Temmuz 2007