Emeti Saruhan, “Zihnimizden geçenler ve beynimizin içinde olanlar...”, Yeni Şafak, 1 Mart 2007

Adam Zeman'ın Bilinç Kullanım Kılavuzu, Metis Bilim serisinden yayınlandı. Kitap zihnimizden geçenlerle, beynimizin içinde olanların ilişkisini inceliyor. Beyindeki olayların, bilincin fiziksel temelini oluşturması konusuna değinilen kitapta, "davranışlarımızı sinir merkezimiz belirliyorsa, insan özgürlüğü ve sorumluluğu nerede kalıyor?" diye soruluyor. Beynin, beyin üzerine düşünmesi diyebileceğimiz kitap, evrenin en hayret uyandırıcı bilimsel meselesinin, hakkında hiç düşünmediğimiz "bilincimiz" olduğuna dikkat çekiyor. Diğer yaratıkların hayatlarına verdiğimiz değerin ölçüsünün onların bir bilince sahip olup olmadıkları, ne derecede bilinçli olduklarıyla doğrudan alakalı olduğunu söyleyen Zeman, kitabının bilim adamları ile felsefecileri uzlaştıracağını ümit ediyor.

Kımıl kımıl iğrenç sinir hücreleri

Kitabın birinci bölümünde bilincin anlamları, bilinçle ilişkili sözcüklerin bazıları, onların tarihleri ve başka dillerdeki eş değer terimler irdeleniyor. Bilinçli kelimesinin uyanık anlamında yani sarhoş ya da baygın olmamak anlamında, anda olmak, anı hissetmek anlamında, planlama yapmak veya olayları kavramak anlamında kullanıldığını görüyoruz. Sonraki bölüm Dostoyevski'den yapılan " Düşünsene, beyinde sinirler -ne iğrenç- kımıl kımıl kuyruklu..." alıntısıyla başlıyor ve sinir sisteminin yapısını anlatıyor. Temel bilinç kapasitesinin nörolojik temeli hakkındaki üçüncü bölümde uykunun nasıl cereyan ettiği inceleniyor. Bunu takip eden bölümde bazı bilinç rahatsızlıkları üzerinde duruluyor. Farkındalığın içeriği konusu ele alınan bir diğer bölümde ise beynin bölgeleri ve bu bölgelerde gerçekleşen süreçler var.

Bilinçli bir makine yapılabilir mi?

Sekizinci bölümde bilinç ile ilgili bilimsel teoriler ve deneyim ile beyindeki faaliyetler arasındaki ilişkiyi ele alan felsefi izahatlar verilirken son bölümde de bazı ilginç sorular soruluyor: Bilinç durumları ile onlarla bağlantılı sinirsel faaliyetler arasındaki ilişkinin doğası nedir? Bilinçli bir makinenin yapımının önünde ilkesel olarak bir engel var mı? Bilinç ile beyinde meydana gelen olaylar arasındaki yakın ilişkinin insanın özgürlüğü ve sorumluluğu konusundaki içerimleri nelerdir?