Bahar Çetiner, "Beynin Gece Hayatı: Uykunun gizli dünyasına açılan pencere", 10haber.net, 19 Haziran 2024

Sinirbilimci Guy Leschziner, Beynin Gece Hayatı’nda narkolepsiden gece terörüne, uyku apnesinden uyurgezerliğe uyku sorunlarına dair pek çok ilginç vaka sunuyor. Bilimsel verilere dayanan kitap, sıradan okurun anlayabileceği şekilde yazılmış.

“Çok uyumak kaçmaktır, uyuyamamaksa yakalanmak.” Sigmund Freud

Uykunun sağlığımız için önemli olduğunu biliyoruz ama neden uyumak zorundayız sorusuna bir cevap bulmak zor, sorgulanmaya ihtiyacı olmayan bir konu, “Çünkü vücudumuz öyle istiyor” deyip geçeriz. Peki geceleri uyurken beynimiz tamamen kapanır mı yoksa aktif midir? Rüyalarımız beynimizin işleyişi hakkında neler söyler? Bu çözülmesi gereken bir gizem.

Nörolog Dr. Guy Leschziner, Beynin Gece Hayatı kitabında, narkolepsiden gece terörüne, uyku apnesinden uyurgezerliğe kadar uyku sorunlarını geniş bir yelpazede, hastalarından örneklerle bize sunuyor.

“Bütün uyku bozuklukları bize beynin işleyişi hakkında ipuçları verir. Beynin uykuyu nasıl etkilediğinin yanı sıra uykunun beyni nasıl etkilediği konusunda bilgi sağlar.”

Dr. Leschziner, sinirbilim aracılığıyla bu sorunların nedenlerini ve çözümlerini açıklıyor.

Peki uzun uçuşlar sonrasında neden jet lag oluruz? Dr. Leschziner, içimizde bir saat olduğunu söylüyor. “Dünyadaki bütün canlı formlarında ‘içsel bir saat’ mevcut. Tabi olduğumuz 24 saatlik ritim vücudumuzdaki her bir hücreyi etkiler.”

Kitapta bir uyku deneyinden söz ediliyor. Modern uyku biliminin öncülerinden Nathaniel Kleitman, 1930’larda bir mağarada 28 saatlik bir vücut ritmi yaratmaya çalışmış ama başarılı olamamıştır. Çünkü ışık ve sıcaklık değişiminin olmadığı bir yeraltı ortamında bile vücudumuz 24 saatlik ritme devam etmektedir. Sirkadiyen sistem evrimsel süreçte yaşamın özüne işlemiştir. İnsanların gündoğumu ve günbatımına maruz kalmalarını engellediğinizde ritim yine devam edecektir.

Dr. Leschziner, hastaları arasındaki uç vakalardan da söz ediyor. Gerçekten çok ilginç, korkunç ve tehlikeli olabilecek uyku sorunları var. Uykusunda felç geçirenler, titreyip halüsinasyon görenler. Gecenin bir yarısı uyanan ve uykudayken ne yaptığının tamamen farkında olmadan araba kullanan bir kadın. Uykusunda motosiklet kullanan, kendi boğazını kesen, yakınındaki kişiyi cinsel ilişkiye zorlayan, eşine şiddet uygulayan hastalar...

“Uyurgezerlik sırasında duygularla ilgili beyin bölgesi aşırı etkin iken beynin mantık ve kişilik ile ilgili bölgeleri derin uyku durumundadır.”

Uykusunda senaryo canlandıran hastalar da mevcut. Kendisini ormanda, bir doğal afetin ortasında ya da kriz ânında görenler. “Savaş ya da sıvış” tepkisiyle evdeki eşyaların üzerine atlayıp uzuvlarını kıran hastalar. Uykuda yeme alışkanlığı, istemsiz ve kontrolsüz yeme, içtiği sıcak sıvılar ya da yediği zehirli maddelerle kendini yakan insanlar.

Narkolepsi ise en korkunç uyku sorunlarından biri. Tüm bunlar olurken beynin görmeyi, hareketi ve konuşmayı sağlayan bölgeleri hariç beyin uykudadır. Hasta uyandığında hiçbir şey hatırlamaz.

Dr. Leschziner, Beynin Gece Hayatı’nda pek çok ilginç vaka sunmuş. Kitap bilimsel verilere dayanmasına karşın sıradan okurun anlayabileceği şekilde yazılmış. Gerçek klinik hikâyelerle dolu ilginç ve bilgilendirici bir eser.