Lévi-Strauss ve Cuma Üstüne

Paris’te, İnsan Müzesi’ndeki derslerine girdiğim Claude Lévi-Strauss’un üzerimde hatırı sayılır bir etkisi oldu, çünkü hepimize verdiği büyük derslerden biri "vahşi/yabani" kelimesini lügatimizden çıkarmaktı. Tarih gösteriyor ki Yahudi-Hıristiyan uygarlığı insanlığın büyük kısmını hiçliğe fırlatıp atmanın bir yolunu bulmuştur hep. Antikçağda, bir Yunanlar vardı bir de konuşmayı bilmeyen "barbarlar". İnsanın Yunancadan başka bir dili olabileceği fikrini akılları almıyordu. Sonra Hıristiyanlar ile dinsiz "putperestler" oldu. En son da, 18. yüzyıldan itibaren, uygarlar ile "vahşiler". Onların da insanın Batı kültüründen farklı bir kültürünün olabileceği fikrini almıyordu akılları. Claude Lévi-Strauss etnolog olarak bütün eserini, "vahşi" diye nitelediklerimizin de bir uygarlığı olduğunu göstermeye adadı. Derslerinde bize kültürümüzden olmayan insanlara saygı duymayı ve onların kültürlerini incelemeyi öğretti. Bu da o sıralar Daniel Defoe’nun Robinson Crusoe’sundan esinlenen ilk romanım Cuma ya da Pasifik Araf’ını yazarken benim için belirleyici oldu. Romanda, ıssız bir adada yalnız geçirilen yirmi yılın ardından, Robinson sonunda kendisine bir arkadaş geldiğini görür: Cuma. Kahramanımız için ağır bir darbedir bu: kendisi gibi protestan bir İngiliz değildir o… "vahşi"dir. Yani ilk başta Robinson onu öyle görür, "vahşiler"e yönelik olumsuz bakışımızla. Ama, romanın konusu da budur işte, Cuma ile yaşadıkça Robinson onun da kendine ait bir evreni, bir dili olduğunu, nesneleri farklı gördüğünü ve bunu incelemesinde ve Cuma’nın bakış açısını az çok benimsemesinde fayda olduğunu fark eder. Bu romanın kısa ve ağırlıklarından arınmış versiyonu, Cuma ya da Yaban Yaşam, benim en büyük başarımdır. Sayısız çocuk için ben, ki okullarında konuşmaya da çağırıyorlar beni, Cuma ya da Yaban Yaşam’ın yazarıyım, işte o kadar. E, bütün bunları Claude Lévi-Strauss’a borçluyum. Sormaya hiç cesaret edemedim ama kitabı aslında ona ithaf edecektim.

Michel Tournier

Kaynak: Philosophie magazine (https://www.philomag.com/les-idees/michel-tournier-lune-de-ses-grandes-lecons-a-ete-de-supprimer-le-mot-sauvage-de-notre)