Romanlarda somut olayların, varlıkların anlatımı ve roman kişilerinin aralarındaki konuşmalar bir yana, sıklıkla kahramanların zihinleriyle karşılaşırız. Dorrit Cohn da romanların bu yanına olan ilgisinin, "düşüncelere dalan karakterlerle, kendi kendine konuşma sahneleriyle dolu romanlara olan düşkünlüğünün" sonucunda, edebi söylemin olanaklarını anlamak için giriştiğini söylüyor bu kitabı yazmaya.

İncelemesini Dostoyevski, Henry James, Mann, Kafka, Joyce, Proust, Woolf ve Sarraute gibi önemli on dokuzuncu ve yirminci yüzyıl yazarlarının klasik nitelikteki eserlerine dayandıran yazar, roman karakterlerinin kurulmasında ortaya çıkan gramatik ve üslupsal yapıları ele alıyor. Kitapta, kurmaca eserlerde karakterlerin zihinsel yaşantısını sunmak için kullanılan bilinç-akışı, monolog, psiko-anlatı gibi çok sayıda yazarlık tekniği derinlemesine inceleniyor. Sınıflandırmayı, tiplere ayırmayı yöntem olarak seçen, ancak tarihsel süreci de gözardı etmeyen bir eser bu. Modernist edebiyatın temel metinlerinde daha önce hiç üzerinde düşünülmemiş üslup ve tekniklere ışık tutuluyor. Türkiye'de edebiyat eleştirisi ve analiziyle ilgilenen araştırmacıların ve okurların gerek Cohn'un fikirlerinden gerekse kurduğu terminolojiden ciddi anlamda yararlanacağını umuyoruz.

Giriş bölümü, s. 13-30.

Derler ki, diğer tanrıları ve yaratılmış gerçekliği eleştiren Yunan tanrısı Momus, balçıktan yaptığı insanın kalbine, tüm duygu ve düşünceler kolayca gün ışığına çıkabilsin diye bir pencere koymadığı için Vulkan'ı suçlamış. Tristram Shandy amcası Toby'nin karakterini tasvir ederken işte bu mite göndermede bulunur. Eğer bir Momus penceresi açılmış olsaydı, "bir adamın karakterini öğrenmek için bir iskemle alıp yavaşça, dışarıdan bakınca içi görünen bir arı kovanına yaklaşır gibi yaklaşmak ve bakmak yeterli olacaktı – çıplak ruhunu izlemek için; ... sonra kalemle hokkayı ele alıp sadece ve sadece gördüklerinizi yazacağınıza yemin etmek yeterli olacaktı." "Ama," diye ekler Tristram gerçekçi bir teslimiyet ruhuyla, "bu gezegende yaşayan hiçbir biyografi yazarına bu imkân tanınmamıştır; ... bizim zihinlerimiz bedenlerimizden dışarı yansımaz, şeffaf olmayan bir derinin –ve kanın– karanlık kılıfını giyinmiş olduklarından onların özelliklerini başka yerl...

Devamını görmek için bkz.

Ali Duman, “Eleştirmenin El Kitabı”, Yeni Şafak Kitap Eki, 3 Eylül 2008

Şeffaf Zihinler, Kurmaca Eserlerde Bilincin Sunumu, Metis Yayınları'nın her biri edebiyat eleştirisi ve analizi alanında önemli bir boşluğu dolduran "Eleştiri" kitapları arasından yayımlandı. Özgün dildeki ilk baskısı 1957 yılında yapılan eser, Dorrit Cohn'a ait. Alt başlığından da anlaşılacağı gibi, burjuva toplumunda edebi bir 'tür' olarak doğmuş romanda, zihinsel yaşantının temsili açısından anlatım biçimlerini inceliyor. Cohn, öğretici, bir o kadar da zevkle okunan çalışmasında, gramer özelliklerini ve üslup tabakasını dikkate alarak "edebi söylemin olanakları" üzerine yetkin bir çözümleme sunuyor. Bu anlamda Şeffaf Zihinler'in, kuramcılar, edebiyat eleştirmenleri ve romancılar gibi roman okurunun da ilgisini çekeceğine şüphem yok. Bununla birlikte yapıtın en belli başlı özelliği olan Cohn'un kılı kırka yararak izlediği sınıflandırmaya dayalı yöntem, okuru terminoloji bakım...

Devamını görmek için bkz.