Sabiha Sertel 1919’da başlayan ve 4 Aralık 1945’teki Tan Baskını’yla zorla sona erdirilen gazetecilik kariyeri boyunca, yurt içinde devletlu çevrelerle sermaye temsilcilerinin hem aleni hem de örtülü baskılarına maruz kalmış, hatta yurt dışında da bizzat Goebbels başta olmak üzere faşist yöneticilerin asabını bozmayı başarabilmiş cesur bir yazar. Günümüzde de bu yönüyle hâlâ saygıyla anılıyor ama bunca yankı yaratmış yazılarının çoğuna ulaşılamadığı için kamusal bir entelektüel olarak sergilediği olağanüstü performans hakkıyla değerlendirilebilmiş değil.

1929-1945 arasında yazdığı binlerce yazı arasından Tuncay Birkan’ın yaptığı bu seçki, okurlara Sertel’i daha yakından tanıma olanağı sunma umuduyla hazırlandı. Türk basınına hiç hoş karşılanmayan yepyeni bir âdet getirerek, hemen hiçbir örgütlenme hakkı tanınmayan kamu adına, hiçbir sosyal güvencesi olmayan işçi ve köylüler adına devletten tok bir dille hesap soran Sabiha Sertel’in yazdıklarının, örgütsüzlüğün zirveye ulaştığı, sosyal güvencelerimizin tek tek elimizden alındığı günümüzde özel bir güncellik kazandığı açık. Bir yandan faşizmin Türkiye’ye sızma planlarını her aşamada deşifre edip, İkinci Dünya Savaşı öncesinde ve savaş boyunca kamuoyunu faşizm ve emperyalizm karşısında teyakkuza çağırırken, bir yandan da dönemin “yerli ve milli”ci çevrelerine karşı defalarca bilgi ve kültürün enternasyonalizmini savunması da bu güncellik dozunu artırıyor. Okurlarımız, bu yazıları okuduktan sonra Sertel’i sadece saygı duyulası tarihsel bir figür değil, sevecekleri, kalemi sahiden kuvvetli bir yazar olarak da görecekler.

Sunuş: Sabiha Sertel: Mirası, Güncelliği, s. 13-16

Sabiha Sertel’i tanıyor muyuz? İlk yayımlandığı 1969’dan beri dört-beş kuşaktan sosyalistin, 1990’lardan beri de feministlerin “kim var imiş [bizlerden] biz burada yoğ iken” meraklarının ağır bastığı zamanlarda okuduğu, Türkiye’nin en çok satılan otobiyografileri arasında zikredilmesi gereken, üstelik hakkında (özellikle feministler tarafından) epey yazılıp çizilmiş Roman Gibi adlı otobiyografisi hâlâ ilgi görürken, hatta yakınlarda İngilizceye bile çevrilmişken pek anlamlı sayılmayacak bir sorudur belki bu.

Tamam, kitap olarak tasarlayıp sağlığında yayımlayabildiği biri roman, biri monografi mahiyetindeki iki telif çalışması, Çitra Roy ve Babası (1936) ile Tevfik Fikret – İdeolojisi ve Felsefesi (1946) ve yine kitap olarak 1941-42 yıllarında kaleme aldığı halde ilk kez 1999’da basılabilen II. Dünya Savaşı Tarihi piyasada bulunmuyor. Ama fikirlerini belli dönemlerde nas...

Devamını görmek için bkz.

Metin Celal, "Sabiha Sertel’in yazıları bir asır sonra da güncel", 10haber.net, 14 Eylül 2024

1919'dan 1945'teki Tan Baskını'na kadar tüm baskılara rağmen cesurca yazmış ilk profesyonel kadın gazeteci Sabiha Sertel'in Görüyoruz Duyuyoruz kitabında toplanan yazılarından anlıyoruz ki, onun bakış açısı ve değindiği bazı konular hala güncel.

Türk kültür hayatında çok az sayıda ama çok önemli rollerde bulunmuş kadın yazarlar var. Kadın olarak toplum içinde de Cağaloğlu’nda basın ya da yayın kuruluşlarında da bulunmanın çok zor olduğu dönemlerde yazar, gazeteci ya da çevirmen olarak çoğunlukla bu görevlerin hepsinin birden yaparak yer edinmiş, görüşlerini aykırı geleceğine aldırmadan cesurca söylemiş ve bunun karşılığını işsizlik, davalar, hapis ve baskı ile almış ama yılmamış kadınlar bunlar. Onları çoğunlukla isimleriyle, hatta sadece takma isimleriyle ve tam olarak ayrıntılandırılamamış kısa yaşam öyküleriyle biliyoruz ama eserlerini onlarca yıl son...

Devamını görmek için bkz.

Tanıl Bora, "Hakkaniyet", Birikim, 30 Ekim 2024

Tuncay Birkan’ın hazırladığı Sabiha Sertel yazı seçkisinin [1] başındaki “Sabiha Sertel: Mirası, Güncelliği” başlıklı Sunuş yazısında 4 kez “hakkaniyet” kelimesi geçiyor, 2 kez de “hakkını verme/hakkını teslim etme.” Birkan’ın bu çalışması da, –tıpkı son on yıldaki bütün eseri gibi–, bir hakkaniyet etüdü, zaten.

İki anlamda hakkaniyet… Birincisi, kadir kıymet bilmek, bilhassa unutulmuşun, kadri kıymeti bilinmemişin hakkını teslim etmek. İlk akla gelen bu. İkinci anlamı: kalem erbabının eserlerini rikkatle, ince ayrımlarıyla, ayrıntılarıyla değerlendirmek. Toptancılıktan ve indirgemecilikten uzak durmak; bir sıfatın, bir “kimliğin” çekmecesine tıkıştırmak yerine, karşımızdaki içerik toplamını, unsurlarına, veçhelerine ayrıştırarak bakmak. Sakın ola, iyi yanı-kötü yanı basitliğinde değil… Çokluğun içindeki çoğula, müzik parçasındaki farklı ses kaynaklarına, enstrümanlara, far...

Devamını görmek için bkz.

Adalet Çavdar, "Görüyor, duyuyor ve yazıyor: Sabiha Sertel’in mücadelesi", Artı Gerçek, 10 Kasım 2024

Tuncay Birkan hangi kitaba el atsa, merakımın ve heyecanımın sınırlarını zorlar. Onu tanıyan herkes gibi, ben de onun edebiyat ve matbuat dünyasının derinliklerine inen bir arkeolog olduğunu düşünürüm. Edebiyata ve tarihe gösterdiği özen, bizler için hem ilham kaynağı hem de bir ustalık dersidir. Her haliyle bize hocalık ettiği için ona ne kadar teşekkür etsek az.

Tuncay Birkan’ı tanımayanlara kısaca şöyle anlatabiliriz belki. O sadece bir çevirmen ve editör değil; aynı zamanda Türk edebiyatına yeni pencereler açan titiz bir araştırmacı. Çeşitli yayınlarda denemeleri ve yazıları yayımlandı.

Yayına hazırladığı ya da katkıda bulunduğu kitaplar için yazdığı arka kapak yazılarının ve önsözlerin tiryakisi olduğumu belirtmeliyim. Refik Halid Karay’ın daha önce hiçbir kitabına girmemiş yazılarını derleyerek 18 kitaplık devasa bir Memleket Yazıları dizisi ...

Devamını görmek için bkz.