Bir metni edebi metin yapan nedir? Eserin anlamı yazarın tekelinde midir? Kurmaca gerçekliği taklit mi eder? Okurun metinde yeri var mıdır? Üslubu meydana getiren nedir? Bir eseri anlamak için muhakkak yazıldığı bağlamı bilmek mi gerekir? Evrensel edebi değerler var mıdır? Teorinin Cini bu kilit sorular etrafına kurulmuş bir kitap. Amacı modern edebiyat teorisinin, özellikle de Fransız yapısalcılığının bu konulardaki temel tezlerini “sağduyu”yla, yani edebiyat konusunda sahip olduğumuz yaygın fikirlerle karşı karşıya getirmek, çarpıştırmak, bu şekilde teoriyi eleştirmek ve sonunda hem teorinin hem sağduyunun hakkını vermek. Kitap edebiyat teorisinin, dolayısıyla da edebiyat incelemelerinin 20. yüzyılda katettiği yola dair açık seçik bir panorama da sunuyor. Edebiyatı önemseyen herkese...

Giriş, Ne Kalır Aşklarımızdan Geriye?, s. 9-13

Şu garibim Sokrates’in yasakçı bir Cini var; benimkiyse dört dörtlük bir olumlayıcı, benimki eylemci bir Cin, savaşçı bir Cin.

Charles Baudelaire, “Tepeleyelim Yoksulları!”
(Paris Sıkıntısı)

Ünlü bir sözü taklit ederek söylersem: “Fransızlarda teori kafası yoktur.” En azından 1960 ve 70’lerin parlak ürünlerine kadar yoktu. Din değiştirmiş de imanı yaklaşık yüz yıllık bir gecikmeyi sanki şimşek hızında telafi etmesini sağlamışçasına, Fransız edebiyat teorisi o dönemde en şaşaalı günlerini yaşadı. Öncesinde Fransa’da edebiyat çalışmalarında Rus biçimciliğinin, Prag çevresinin, İngiliz-Amerikan New Criticism’inin (Yeni Eleştiri) benzeri bir şey hiç görülmemişti – Leo Spitzer’in üslupbiliminden, Ernst Robert Curtius’ un topolojisinden, Benedetto Croce’nin pozitivizm karşıtlığından, Gianfranco Contini’nin varyantları konu eden eleştirisinden, hatta F. R. Leavis ile Cambridge’deki tilmizlerinin kara...

Devamını görmek için bkz.

Metin Yetkin, "Teori bir ironi okuludur", Gazete Duvar, 1 Aralık 2022

Antoine Compagnon’un Teorinin Cini: Edebiyat ve Sağduyu, Savaş Kılıç çevirisiyle Metis Yayınları tarafından yayımlandı. Hakikatin teori ve sağduyu arasında bir yerde konumlandığından yola çıkan kitap, şüpheci ve ussal bir yaklaşımla teoriye sınır çekerken okuru her zaman uyanık tutmayı amaçlıyor.

Hafızam beni yanıltmıyorsa bir konferansta Enver Ercan’dan şöyle bir anekdot dinlemiştim: Bir gün, Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın kapısı çalar. Gelen, yoksul komşularıdır: Bir anne ve çocuğu. “Öğretmen sizin şiirinizi ödev verdi” diyerek şairin yardımını isterler. Şair buna gönülsüz olsa da yalvaran anne-oğulun ısrarına dayanamaz ve yardımı kabul eder. Aradan zaman geçer, şairin kapısı yıkılacakmış gibi çalmaya başlar. Gelen annedir, “Nasıl insansınız siz, oğlum sizin yüzünüzden sıfır aldı!” Çocuk sıfır almıştır çünkü öğretmenin sorduğu soru “Şair burada ne demek istemiş?” sorusudur. Cevap i...

Devamını görmek için bkz.

Jale Özata Dirlikyapan, "Aklı güzel bir antitezin hazzına kurban etmemiş miydi teori?", K24, 22 Aralık 2022

Bu soru Antoine Compagnon’a ait. Teorinin Cini kitabının “Yazarın Ölümü Tezi” başlıklı alt bölümünde soruyor bu soruyu Compagnon. Her iyi eleştirmen gibi müdahalesini en kritik anda art arda gelen düşündürücü sorularla yapıyor. Metnin anlamının belirlenmesinde yazarın niyetinin önemsiz olduğu iddiasına yönelik gibi görünse de, bana kalırsa kitabın alt başlığı olabilecek ölçüde kapsayıcı bir soru bu.

Kitap Fransızcada 1998 yılında yayımlanmış. Türkçede ise 2022 yılının Ekim ayında Savaş Kılıç çevirisiyle yayımlandı. Ben kitabın 2004 yılında yayımlanan İngilizce çevirisini okumamıştım. Şimdi Türkçesini okuyunca, hem daha önce Türkçeye çevrilmemiş olmasına hem de (ya da) daha önce İngilizcesini okumamış olmama hayıflanmadım desem yalan olur.

Kuşkusuz bu yoğun, düşündürücü, her bölümünde yeni sorular doğuran, yeni tartışma kanalları açan...

Devamını görmek için bkz.