Marx bir pozitivist miydi? Ya da kesin ve değişmez toplumsal yasaların varlığına inanan bir Aydınlanmacı mı? İnsanın ve toplumun da aynı doğa yasaları gibi mutlak yasalar altında devindiğini mi düşünüyordu?

Marx’ın bütün yapıtı üzerinde girişilmiş uzun ve sebatlı bir araştırma ürünü olan bu felsefi inceleme, Marx’ın yasa fikrinin pozitivist yasa anlayışından nasıl farklı olduğunu gösterebilmeyi amaçlıyor. M. Nuri Durmaz’ın günümüz için en anlamlı gördüğümüz paragraflarından birini alıntılayalım:

“Marx’ta belirsizliğin dışlandığı katı bir kesinlikçilikle karşılaşılmaz. Marx, toplumsal gerçekliğe tarihdışı bir kesinlik gözüyle bakmadığı için, belirsizliğe olumsuz bir içerik yüklemez. Otomatik, kendiliğinden gelişecek bir gelecek anlayışı yoktur... Marx mutlak bir erekselliğin değil, potansiyelliğin içinden konuşur. Hem gerçekleşmeye hem de gerçekleşmemeye muktedir olan bir potansiyellik olarak beklentilerinde belirsizliği dışsal değil, gerçekliğe içkin bir mesele olarak kavrar, belirsizliği anlamaya çalışır. Bunu yaparken de ‘belirsizliğin azaltılması’ ile ‘belirsizliğin göğüslenmesi’ arasındaki kritik farkı atlamaz. Belirsizliği ortadan kaldırılması gereken bir kötülük olarak değil, bilakis göğüslenmesi gereken bir şey, hatta yeni fırsatlar, imkânlar olarak görür.”

Önsöz, s. 11-14

Bu çalışmanın yazarı iki hususun farkındadır ve daha baştan bunları (öz)eleştiri olarak kabul eder. Birincisi, çalışmanın modern felsefenin ve modernist bakış açısının sınırlarında yer alıp ufkunu aşamamasıdır. Modern felsefe, göksel olanla mücadelesinde iyimserliği kendisine yakıt yaparak gökten azade, yeni bilme biçimleri geliştirme iddiasına sarılmıştı. Bunun için bilgi sorununa ciddi biçimde mesai harcamıştı. Öyle ya, eskinin aşağılanarak tahtından indirilmesi mücadelesinde önce bilgi tekeli elinden alınmalıydı. Eskinin yerine geçme iddiasındaki yeninin, bu mücadelesinde bilgi sorunu tam da bu nedenle hayati önemdeydi. Bir kalkış noktasıydı. İşte bu çalışma da modern felsefenin, bilgi sorunsalını önceleyen yaklaşımını bir biçimde sürdürerek bu meseleyi paylaşmış oluyor. İkincisi ise bu çalışma, felsefenin büyük beyinlerin yorumlanması faaliyetine sıkıştırılarak durağanlaştı(rıldı)ğı, hatta büyük filozoflara birkaç dipnot atıp şerh düşme eylem...

Devamını görmek için bkz.

A. Dinç Alada, "Marx’ın felsefesini tartışmaya açmak", BirGün Kitap, 14 Şubat 2020

M. Nuri Durmaz, Marx’ın Yasaları: Onto-Epistemolojik Bir Okuma başlıklı kitabı ve tartışılmayı hak eden hipotezleriyle karşımızda. Bu, Marx’ın felsefesine bir giriş kitabı değil. Marx’ın felsefesinin içinden konuşan bir deneme. Bir düşünce tarihi kitabı da denebilir. Marx merkeze konuyor, onun referans düşünürleri, ondan etkilenenler, fikir çemberi içinde yer alanlar Marx’ın felsefesi ile ilişkilendirilerek toplumsal yasalara bakışı tartışılarak ortaya çıkarılıyor. Nuri Durmaz daha da ileri gidiyor kendi Marx çözümlemesinde anahtar rol oynayabilecek düşünürleri, Plotinus örneğinde olduğu gibi, çekip onları da tartışmaya çağırıyor.

Kitap 5 bölümden oluşuyor. İlk bölümde; Marx’ın yasa anlayışının modernizm ile hesaplaşması felsefe tarihinden iz sürülerek okuyucuya aktarılıyor. İkinci bölümde; Nuri Durmaz’ın felsefeye bakışını yansıtan ve Marx’a ulaşmayı kolaylaştırıc...

Devamını görmek için bkz.