Psikanalist André Green –daha önce Hadım Edilme Kompleksi’ni yayımlamıştık– aynı zamanda bir edebiyat tutkunuydu. Green’in edebi metinler ile edebiyatçılar üzerine çok sayıda analiz çalışması var. Edebiyatçı Dominique Eddé, André Green’i hem yayımladığı çalışmalardan hem de sevdiği yazar ve metinlerden yola çıkarak düşünmeye ve fikirlerini açmaya davet ediyor: Birlikte Marcel Proust, Henry James, Joseph Conrad’ın yanı sıra Borges ve Shakespeare’i, ama en önemlisi, yazma faaliyetinin kendisini psikanalizin güçlü ışığıyla aydınlatmaya çalışıyorlar. Diyalog boyunca yazı ile ruhsal yaşam, metin ile bilinçdışı arasında mekik dokuyoruz; “Yazmanın yazar üzerinde ne gibi bir etkisi var?” ve “Yazı çalışmasında bazı yazarları intihara kadar sürükleyen nedir?” gibi önemli soruların peşine düşüyoruz. Yolumuzun belli bir noktasında psikanalistin metinle ilişkisine de değiniyor Green ve paradoksal biçimde analistin metnin analiz edileni olduğunu ileri sürüyor.

Bu güçlü diyaloğu edebiyat, sanat ve psikanalizle ilgilenen okurlarımızın zevkle okuyacağına inanıyoruz.

Önsöz, s. 9-13

Ortak nesneleri ruhsal yaşamın gerçekliği olsa da, edebiyat ve psikanaliz ne aynı algıya sahiptir ne de aynı yaşanmışlığa. Edebiyat bilinçdışıyla bütünleşir, içinde bir bitki gibi filizlenir ve gelişir. Psikanaliz, bilinçdışını tezahürlerinden yakalar: örtüyü bir ucundan kaldıran belirtiler, rüyalar ya da sözcükler. Bir anlamda, biri bilinçdışını dokurken, diğeri onun hangi kumaştan yapıldığını öğrenmeye çalışır. Buna haklı olarak itiraz edilecek; işlerin bu kadar basit, bu kadar bölünmüş olmaktan uzak olduğu, bazen yazarla analistin aynı kişi olduğu –yani, aynı anda hem rüya görmeye hem de rüyayı anlamaya yoğunlaştığı– kısacası ayrılığa mahkûm olmadıkları ve nihayet aynı canavarla uğraştıkları söylenecektir. Hiç kuşku yok buna. Ne var ki bu, yaratıcıların psikanalistlere yönelik rahatsızlıklarını ve tahammülsüzlüklerini rahatça ifade ettiği, öte yandan psikanalistlerin kaleminden çıkanların da her zaman isabetli olmadığı gerçeğini değiştirmiyor. Sonuç çoğunlukla kopuş oluyor. Bir tarafta sağırlık, öbür tarafta jargon. Bu kısır karşıtlığın ötesinde, yazının psikanaliz tarafından araştırılmasının nasıl bir macera olabileceğini, André Green’in metin ile bilinçdışı arasındaki ilişkilerin açığa çıkarılmasını amaçlayan La Déliaison (Bağların Çözülüşü) ve Un oeil en trop (Fazladan Bir Göz) başlıklı kitaplarını okuyarak kavradım. Bu macerayı, işlenmemiş heyecanla yarışan bir heyecan olarak değil –hatta hiç değil– ilave bir hey...

Devamını görmek için bkz.

Arif Tapan, "Bir kendindelik itirazı", Agos Kitap/Kirk, Haziran 2018

İlk baskısını geçtiğimiz mayıs ayında yapan Yazı ve Ölüm Bir Psikanalistin Edebiyat Yolculuğu: Proust, Shakespeare, Conrad, Borges… Metis Diyaloglar serisi içinde yayımlandı. Söz konusu seri altında önemli yazar ve düşünürlerle yapılan söyleşilere yer veren Metis, Yazı ve Ölüm’de psikanalist André Green (1927-2012) ile romancı, çevirmen ve eleştirmen Dominique Eddé’nin yaptığı söyleyişe yer veriyor.

André Green ile 2000 ve 2001 yıllarında yapılan söyleşilere dayanan kitap, belirli çıkış noktaları ve belirli yazarlar ve yapıtlar üzerinden esasında ‘metin ile bilinçdışı arasındaki ilişkiler’i okumaya, görmeye; bir yerde onları ters yüz etmeye niyetleniyor. On bir ayrı başlık altında toplanan söyleşiler “Green tarafından seçilen yapıtlar ve yazarlar arasında bir çeşit gidiş geliş ve serbest çağrışım”a endeksli. Bu olabildiğince serbest dolaşıma ve çağrışımlara açık metnin sınırlarını belirleyen temel iki ağırlık noktası ise psikanaliz ve edebiyat (ya da bilinç ve edebiyat).

‘Ölümcül şey’

Freud’a ve onun üç çağdaşı, Proust, Conrad ve Henry James’e; Shakespeare ve Borges’e, Lacan, Lévi-Strauss ve Foucault’ya bolca referans verilen kitapta Green, “bir yandan yüceltme ve ölüm dürtüsü, öte yandan bellek ve yineleme arasındaki ilişkileri masaya yatırıyor.” Bunu yaparken de özellikle Freud’un 1920 sonrası düşüncesinde ortaya çıka...

Devamını görmek için bkz.

Yücel Yılmaz, “Yazı ve Ölüm Hakkında Bir Sunuş”, psikanalizindili.com, 29 Aralık 2022

Fransız psikanalizinin önde gelen temsilcilerinden psikanalist André Green’i “ölü anne” (Green, 1983) kavramıyla yakından tanıyoruz. Kuramcının bu yazıda tanıtmak istediğim Yazı ve Ölüm [1] başlıklı kitabı Metis Yayınları’ndan yayımlanmış. Kitap Bir Psikanalistin Edebiyat Yolculuğu: Proust, Shakespeare, Conrad, Borges … alt başlığını taşıyor ve Dominique Eddé’yle söyleşi formatında hazırlanmış. Nesrin Demiryontan tarafından çevrilmiş olan kitabın ilk basımı 2018 yılında gerçekleştirilmiş. Green meraklısı okurlar tarafından ilgiyle karşılanmış olmalı ki 2020’de aynı yayınevinden ikinci basımı olmuş.

Görece küçük ve çok kalın olmayan bu kitabın önce bir okuru olarak belirtmeliyim ki zihinsel olarak uyarıcı ve ilgi uyandıran yönlerinin yanında bir çırpıda okunup kolaylıkla bir kenara bırakılabilecek bir kitap olduğunu söylemek zor. On bir bölümden oluşan ve her bölümde söyleşi şeklinde aktarılan Green’e ait bir dizi karmaşık düşünceyi kapsayan, Green’in kendi psikanaliz pratiği ile genel olarak insan zihninin doğası hakkında bir ömür boyu süren düşünme sürecini bir araya getiren bu kitabı burada özetlemek kolay bir iş olmayacak. Bu değerli kitabı özetlerken tanıtmaya, tanıtırken önemli notlarımı özlü bir şekilde sunmaya gayret edeceğim. Bunun için yer yer kitaptaki söyleşilerden kimi diyalogları ve Green’in bazı ifadelerini olduğu gi...

Devamını görmek için bkz.