Spinoza Freud’u okusaydı hangi kavramları benimser, hangilerini eleştirirdi? “Bilinçdışı”, “ölüm dürtüsü”, “Oidipus kompleksi” ne ifade ederdi ona? Peki ya Freud neden Spinoza’yı dikkatli okumamış olabilir? Okusaydı conatus hakkında ne düşünürdü? Ethica’da ifadesini bulan duygu ve etkilenme teorisine nasıl yaklaşırdı?

Sıradışı bir kitapla karşı karşıyayız: Bu ve benzeri sorulara cevap vermek için Michel Juffé aralarında neredeyse iki yüzyıl bulunan, biri öncelikle filozof (ama psikolojinin öncüsü de sayılan bir filozof) öbürü psikanalizin kurucusu olarak görülen iki düşünürün metinlerini birbirileriyle “konuşturmak” istemiş; bir başka deyişle, bu iki düşünürün ortak noktalarının yanı sıra ayrıldıkları noktaları belirlemek, birbirlerinin düşüncelerine getirecekleri eleştirileri ortaya çıkarmak için Spinoza ile Freud’u “mektuplaştırmış”. Bu “karşılaşma”dan da felsefe ve psikanalizle ilgilenen okurlarımızın zevkle okuyacağı dört dörtlük bir inceleme doğmuş.

Sunuş, s. 9-11

1670 başları; Spinoza’nın [1] Teolojik-Politik İnceleme adlı eseri imzasız olarak yayımlanır. Ve hâkim inançları yerle bir eder. Buna göre, Kitabı Mukaddes’in kaynağı insandır, tasvir edilen mucizeler mecazi hikâyelerden ibarettir, peygamberler akıldan ziyade yüksek itikat ve zengin hayal gücü sahibidir. İyi bir kanun koyucu olan – ve evlatlarının, yani döneminin İbranilerinin gönül teline dokunmayı bilen– Musa hiçbir surette Tevrat’ın yazarı olamaz, Tanrı’nın onunla “yüz yüze” konuşmasıysa bir mecazdır, zira Tanrı insan olmadığı için bir başka insanla konuşamaz. Dini bütün bir Yahudinin gözünde Spinoza bir kâfirdi, hâlâ da öyle görülür, o nedenle de henüz yirmi üç yaşındayken Yahudi cemaatinden kovulur.

Freud [2] hakkındaki bilgilerimiz Spinoza’yı pek bilmediğini, en azından okumamış olduğunu düşündürüyor. Çok nadiren bahseder Spinoza’dan. Leonardo da Vinci’nin Bir Çocukluk Anısı’nda ...

Devamını görmek için bkz.

Göksun Yazıcı, "Çağları aşan bir diyalog", birartibir.org, 17 Haziran 2018

Freud’la Spinoza mektuplaşırsa ne olur? Birbirlerine kitaplarını gönderirlerse, temel kavramlarını ve mantık çerçevelerini açıklamaya, sorularla birbirlerini anlamaya çalışırlarsa, aralarındaki üç yüzyıla rağmen birbirlerinden feyz alırlarsa? Kendilerinden sonraki kuşakları derinden etkileyen iki düşünürü buluşturan Michel Juffé’nin kitabı Freud-Spinoza Mektuplaşması 1676-1938, sunduğu okuma zevkinin yanında, bu iki büyük düşünce sistematiğine giriş mahiyetinde zor bir işe soyunuyor.

Michel Foucault, öğrencisi olduğu üniversitedeki “agrégation”da (Türkiye’de dengi olmayan bir çeşit yeterlilik sınavı) ona tek bir sorunun sorulduğundan söz eder: Bergson ve Descartes’ı karşılıklı olarak konuşturması istenmiştir ondan. Foucault, ilk olarak hangi konularda konuşabileceklerini düşünür: töz, hafıza, zaman, varlık, oluş vb… Foucault’nun sınav kâğıdında tam olarak ne yazdığını bilm...

Devamını görmek için bkz.