Aşk deyince aklımıza muharebe, zafer, tahakküm gelmeli. İnsan ilişkileri deyince maddiyat, statü, gençlik, güzellik. Ebeveyn-çocuk ilişkileri ise zaten baştan çıkar üzerine kuruludur. Kadınlar manipülatif, azgın ve haindir. Erkekler ise egemen olamadıklarında zavallı. Bazen taktik ittifaklara yönelseler de imkânı olan herkes başkasını ezerek öne çıkma gayretindedir. Her bir kötücül karakter bir diğerinin kurdudur.

Bu tip karakterlerle kurguladığı yapıtlarında Nahit Sırrı Örik okura “gayri romantik” bir evren sunar. Güvensiz bir dünyadır bu. İyiliğe, sevgiye, şefkate yer ol(a)mayan bir dünya.

Nahit Sırrı’nın roman ve öykülerine psikanalitik açıdan yaklaşan Hülya Dündar Şahin, Türkçe edebiyatta “şeytanilik” denince ilk akla gelen metinlerin bu yazarının “entrika” temelinde ördüğü kozmosu “patolojik narsisizm” bağlamında irdeliyor: büyüklenmecilik, hayran olunma arzusu, kıskançlık, haset, acımasızlık, para ve iktidar hırsı, sömürücülük. Narsisist Entrikalar’da Örik’in kurmaca yapıtlarının yetkin bir haritasını serimleyen Şahin, saptadığı örüntülerden yola çıkarak narsisizmin metinlerin edebi özelliklerini ne şekilde belirlediğini de çözümlüyor. 20. yüzyıl Türkiyesi’nde yaratılan eşitlikçi, özgürlükçü edebiyattan farklı bir kulvarda yol alsa da, külliyatıyla toplumdaki “dikey” ilişkilerin ve hiyerarşik mekanizmaların adeta sistematik bir panaromasını sunan Örik’in bütünlüklü bir portresine ulaşmayı hedefliyor.

Giriş, s. 11-14

Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında yetişen yazarlar arasında kendine özgü dili ve üslubu ile dikkat çeken, hemen her edebi türde eser vererek Türkçe edebiyata pek çok yapıt kazandıran Nahit Sırrı Örik (1894-1960), 20. yüzyıl Türk edebiyatının dikkate değer yazarlarındandır. Buna rağmen Nahit Sırrı’nın adı, “Nahit Sırrı Nerede Unutuldu?” başlıklı yazıda Orhan Koçak’ın da belirttiği gibi, ne Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Edebiyat Üzerine Makaleler’inde ne de Berna Moran’da geçer. Yazara sadece Tahir Alangu, antolojisinde yer verir, o da bunun için neredeyse özür diler (52). Alangu, Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman başlıklı yapıtında Nahit Sırrı’nın hayatı ve yapıtları hakkında kısaca bilgi verip bu yapıtlar hakkında düşüncelerini yine kısaca belirttikten sonra yazısının sonunda yazara yer verişini şöyle gerekçelendirir:

Nahit Sırrı gibi yazarlarda gördüğümüz “İstanbul şivesi”nden artık kesin şekilde “Türkiye Türkçesi”ne doğru...

Devamını görmek için bkz.

Tuğçe Isıyel, "Bir yazarın psiko-edebi portresi", Sabitfikir Dergisi, 24 Temmuz 2017

Nahit Sırrı Örik’in ölümünün üzerinden 57 yıl geçmiş olmasına rağmen, kitaplarıyla son çeyrek yüzyılda tanışabildik. Çoğu kişi, hayattayken yayımlanan ilk romanı Kıskanmak’la tanıdı kendisini ve maalesef bunun ötesine de pek gidemedi. Çoğu yazarımız gibi değeri sonradan anlaşılabildi. Eski Zaman Kadınları Arasında 50’li, Abdülhamit Düşerken 70’li yılların ortasında yayımlanmıştı ama örneğin Turnede Bir Artist Öldürüldü romanını 1958 yılında tamamlamış olmasına rağmen kitap haline getirildiğini maalesef göremedi. Tersine Giden Yol 1995’te, Bilinmeyen Yaşamlarıyla Saraylılar 2002’de, Yıldız Olmak Kolay mı? 2006’da basıldı. Gece Olmadan! ve Kozmopolitler romanları ise ancak 2012 yılında...

Nahit Sırrı Örik’in karakterleri adeta kötünün, entrikanın, hasedin, kibrin, hırsın sembolü gibidirler. Çetrefili, tuzağı bol, şefkatsiz, güvensiz bir dünyanın içinde soluklanmaya çalışırl...

Devamını görmek için bkz.

Süreyya Elif Aksoy, "Aşk, narsisizm ve entrikalar", Cumhuriyet Kitap Eki, 10 Ağustos 2017

Narsisist Entrikalar: Nahit Sırrı Örik’in Yapıtlarına Psikanalitik Bir Bakış, Hülya Dündar Şahin’in 2009’da tamamladığı doktora tezine dayanıyor. Kitapta, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş döneminin önemli yazarlarından Nahit Sırrı Örik’in yapıtlarında daha önce dikkat çekmemiş bazı ilişki ve kişilik kalıpları ‘yakın okuma’ tekniğiyle ortaya çıkartılarak psikanalitik kuram ışığında yorumlanıyor.

Gün ışığına çıkan yönleriyle son dönemde yeniden keşfedilen roman ve öykü yazarı Nahit Sırrı Örik’in (1894-1960) yapıtlarındaki psikolojik ve edebî entrikaların izini süren, modern eleştiri örneği bir kitap, Narsisist Entrikalar: Nahit Sırrı Örik’in Yapıtlarına Psikanalitik Bir Bakış okur karşısında.

Modern edebiyat eleştirisi neyi değiştirdi? Öncelikle, edebiyat incelemelerini yazardan yapıta ilerleyen bir süreç olmaktan çıkararak, yapıt odaklı bir prat...

Devamını görmek için bkz.