Yaşayan antropologlar arasında başka disiplinler üzerinde en fazla etki yaratmış isimlerden biridir Mary Douglas. Klasik eseri Saflık ve Tehlike'de yetkin bir örneğini verdiği metodolojisinin en önemli yanı, "ilkel" denen kültürleri ve kendi kültürünü anlamak için ayrı ayrı analiz yöntemleri kullanmayı, o kültürleri "ötekileştirmeyi" reddetmesidir. Önsözde "Bu kitap antropolojinin 1940'lı ve 50'li yıllarda ırkçılığa açtığı savaşta indirdiği gecikmiş bir darbedir," der Douglas. Belki gecikmiş, ama kesinlikle ölümcül bir darbedir bu.

Sömürgeci antropoloji geleneğinin, kendi kültürünü rasyonel ve üstün, diğer kültürleri de içerdikleri "tuhaf" inançlar ve ritüellerden dolayı irrasyonel, çocuk ya da nevrotik görme tavrını entelektüel olarak savunmak bu kitapla birlikte imkânsız hale gelmiştir.

Douglas insanın ritüellere düşkün bir hayvan olduğunu, birtakım sembolik eylemler olmaksızın toplumsal ilişkilerden bahsedilemeyeceğini vurgular. Ona göre antropolog, "zihniyetler"i değil, bu zihniyetleri biçimlendiren örüntüleri, toplumsal örgütlenme tarzlarını karşılaştırmalıdır. Sembolik örüntülerin evrenselliği vurgulanmakla birlikte bunların çeşitli toplumsal bağlamlarda büründüğü farklı ve özgül formlar da araştırılmalıdır. Farklı kültürlerdeki temizlik ve kirlilik inançlarının temelde aynı işlevi, toplum hayatını sembolik bir düzene oturtma işlevini nasıl yerine getirdiği araştırılmaktadır Saflık ve Tehlike'de.

İlk kez yayımlandığı 1966'dan bugüne kırk yıl içinde, ritüeller, sınıflandırma sistemleri ya da kolektif bellek üzerinde çalışan birçok araştırmacıya esin kaynağı olan bu müthiş kitabın Türkçede de benzer bir yaratıcılığı teşvik etmesini umuyoruz.

Routledge Classics Basımına Önsöz, Mary Douglas, s. 11-21.

Bu kitabı bir yayıncıya gönderirken ne kadar gergin olduğumu ve Routledge'dan bir sözleşmeyle beraber 100 sterlin avans aldığımda şaşkınlıktan nasıl da sersemlediğimi dün gibi hatırlıyorum. Ama 1966'da kitap yayımlandığında bütün endişelerim haklı çıkmıştı: Kitap hayli iyi eleştiriler almasına rağmen yayından iki-üç yıl sonra toplam 200 kopya bile satmamıştı. Norman Franklin beni teselli ederek bunun ille de başarısızlık sayılamayacağını söyledi: Yayıncıların tabiriyle "beklenmedik başarı kazanan", bir süre keşfedilmeden rafta durduktan sonra üne kavuşan bir kitap olma ihtimali vardı bunun. Franklin haklı çıktı; kitap hâlâ başarılı ve ben kitabı bunca zamandır yeni basım ve çevirilerle yayımlamaya devam ettikleri için yayıncılara müteşekkirim.

Kir Tehlikelidir

Saflık ve Tehlike kir ve bulaşma konulu bir incelemedir. Kitap, 1950'lerde, en kötü bulaşıcı hastalıklardan biri addettiğim sıtmay...

Devamını görmek için bkz.