Nurgül Ateş, ''İyiye, doğruya, güzele övgü'', Birgün Kitap Eki, 7 Ocak 2012

Geçtiğimiz yılın son günlerinde, 11. sınıflarda felsefe derslerinde okutulan ders kitabının iptali için Eğitim-Sen’in açtığı dava üzerine bir bilirkişi heyeti oluşturulduğunu okuduk gazetelerde. ODTÜ Felsefe Bölüm Başkanı Prof. Ahmet İnam, sığ ve ayağa düşürülmüş anlatımıyla eleştirmeye bile değmeyecek bir kitap olduğunu belirtirken, AÜ Felsefe Bölüm Başkanı Prof. Sabri Büyükdüvenci din felsefesinin öne çıkarıldığına dikkat çekiyordu.

Bu haber ülkemizde felsefe eğitimi üzerine düşünmemiz gerektiğinin altını çiziyor. 6., 7., 8. sınıflar için seçmeli “Düşünme Eğitimi” dersinin, ilköğretimden itibaren ortaöğretimin sonuna dek zorunlu ders kapsamına alınmasının önemini gösteriyor. Özgür düşüncenin altyapısının oluşumuna katkı sağlanacağı gibi, felsefenin özel bir ilgi alanı olarak kalmaması, çocukların eleştirel düşünce ile büyüyen bireyler olabilmesi için önemli. İlköğretim bünyesinde felsefe öğretmeni kadrosu yer almadığı için devlet okullarında bu dersin seçilmediği, seçildiği durumlarda ise farklı branşlardan öğretmenlere verildiği belirtiliyor. İlköğretim okullarında felsefe eğitimi çocukların düşünme becerilerini geliştirecek, yaşadığı dünyayı sorgulayan, sağlıklı değerlendirebilen bireyler olmalarını sağlayacaktır.

Çocukları felsefe ile tanıştıran kitaplar son zamanlarda hayli ilgi görüyor. Bu kitaplar arasında dikkat çeken bir dizi, Küçük Filozoflar Dizisi. Benzer kaygılarla hazırlanmış kitaplardan farkı, konulara göre bir bölümleme yapılmamış olması. Bunun yerine her kitapta bir filozofun ele aldığı temel sorunlar hikâyeleştiriliyor.

Şimdiye dek yedi kitabı Türkçeye kazandırılan dizinin dört kitabının hikâyeleri, Sorbonne’da felsefe derecesi almış Jean-Paul Mongin imzası taşıyor. Her kitapta farklı bir çizerle çalışılmış, dizinin ortak bir yaklaşımı ve çizim dili olsa da, farklı çizerler farklı bakış açıları getirmiş.

Dizinin ana tanıtım metninde, “Filozof olmadan önce onlar da çocuktu. Cevaplarını merak ettikleri soruları vardı. Onların hikâyeleriyle, siz de kendi sorularınızın peşine düşebilirsiniz.” deniyor. Çocukların bitmez tükenmez gibi görünen soruları teşvik ediliyor. “Dayaktan uslanalı hiçbir şey sormuyor” diyen şarkı bizim coğrafyamızın hakikati… Bu nedenle çocukları soru sormaya, felsefenin yapı taşlarını öğrenmeye teşvik eden kitaplara sahip çıkmak gerekiyor.

Küçük Filozoflar Dizisi’ni incelediğinizde, bunu Türkiye’de zaten ancak Metis basardı, diyorsunuz.

64 sayfa olarak hazırlanmış kitapların ilk sayfalarında ele alınan filozof üzerine kısaca bilgi veriliyor, ardından filozofun felsefesinin temelini oluşturan sorulara cevap arayışları hikâye ediliyor.

Bilge Sokrates’in Ölümü adlı kitabı Türkçeye kazandıran, Nemciye Alpay. İroninin ve düşünce doğurtmanın ustasını nasıl tanımlamış yazar, bir bakalım:

“Felsefe yapıp herkese sorular soran, bilginleri bilimleri hakkında sorguya çekip bir şey bilmediklerini ortaya çıkaran Sokrates, çok kişinin öfkesini üstüne çeker. Onlardan en çok nefret edenler, bilgilerinin ticaretini yapanlardır.”

Sokrates, gençleri yoldan çıkarmakla suçlanıyordu. Bakalım kitapta Sokrates bu durumu nasıl izah ediyor:

“Meletos, öğrencilerimi yoldan çıkardığımı söylüyor; oysa ben kimsenin hocası değilim! Konuştuğum zaman beni dinlemeyi seven biri olursa, o kişi ister yaşlı olsun ister genç, ister zengin olsun ister yoksul, onu asla geri çevirmem, kendisinden hiçbir talepte bulunmam. Ancak, o kişinin daha sonra iyi ya da kötü biri olmasının sorumlusu ben değilim!”

Paul Ricoeur’ün Baykuşu adlı kitabı Haldun Bayrı çevirmiş. İnsan kendini tanıyabilir mi’ye yanıtlar ararken, omzuna tünemiş bir baykuşla tartışmasını okuruz hikâyede:

“İnsanın mutsuzluğunun sebebinin kendisi olabileceğini nasıl unuturuz? Suçluluk duygusu olmadan iradeyi, zayıflık olmadan sorumluluğu nasıl düşünürüz?”

Leibniz: Mümkün Dünyaların En İyisi adlı kitap, Zeynep Direk çevirisiyle yayımlanmış.

“Bu dünyayı çok güzel bir sanat eseri olarak düşün: Her fırça darbesi resme en güzel rengi katmaz, ama bir bütün olarak bakıldığında tuvali daha güzel yapar. Her acı, her hata evrenin büyük düzenine katkıda bulunur.”

Son olarak, Akın Terzi çevirisiyle okurlara ulaşan bir kitaptan örnek alalım: Lao-Tzu: Ejderhanın Yolu bilgeliği arama üzerine bir hikâye.

“Bizler kendimize gereğinden fazla değer veriyor, başkalarının hayranlığından zevk duyuyoruz. Ün, güç ya da servet peşinden niçin gidelim ki? (...) Şöhret peşinde koşan kişi gün gelir gözden düşer. Unvan ve servet insanı kendi içine hapseder.”

Küçük Filozoflar Dizisi, çocuğunuzla birlikte okuyacağınız, onun hayata dair sorularını çoğaltmasını keyifle izleyeceğiniz kitaplardan oluşuyor. Bir yandan filozoflar üzerine temel bilgiler edinirken, bir yandan da kendince yanıtlarına ve yeni yeni sorularına şahitlik ettikçe, içinizde bir umut oluşuyor. İnsanın tükenmeyeceğine dair bir umut...