Cenk Özbay, “Cinselliklere giriş 1”, Radikal Kitap Eki, 16 Nisan 2004

Başlığı ele vermese de, Vanessa Baird'in Türkçesi geçtiğimiz günlerde yayımlanan kısa kitabının temel derdi 'heteroseksüel olmayan'ların yani cinsel azınlıkların tarihine ve bugünkü durumlarına bir giriş sunmak olarak okunabilir. Dünyada yaşanmış veya yaşanmakta olan cinsellikler ve bunlarla ilintili kimlikler, adetler, düzenlemeler konusuna böyle toplarlayıcı-özetleyici bir bakışla yaklaşan herhangi bir kitabı Türkçede bulma imkanına sahip olmadığımız için, kitabın hedefine ulaştığı da söylenebilir. En azından Türkiye için bu böyle.

Baird'in, bence heteroseksüel –ve mümkünse bu konulara hiç kafa yormamış, okuyucusunu hedefleyerek kurduğu sarih anlatısının kilit noktası; eşcinselliğin ve diğer (özellikle de biyolojik veya sosyal tezahürleri olan transvestilik ve hermoafroditlik) baskı gören cinsel kimlik ve deneyimlerin tesadüfi değil, o anda orada teşkil edilen belli bir iktidarın (veya birden çok iktidar odağının) bilinçli, amaçlı, sistematik kötü muamelesine maruz kaldığı, dışlandığı ve tedavilerine uğraşıldığı. Bu iktidar biçimlerinin adını koymak elbette zor değil, dinler, devletler (onların kolluk kuvvetleri ve yasaları), farklı siyasi ideolojiler, tıp, biyoloji ve psikiyatriye dayalı bir bilim anlayışı, tüketime dayalı küresel kapitalizm vd. Yani, eşcinsellik ve diğerlerini tanımlama, sabitleme, düzenleme ve düzeltme amaçları ile belli tarihsellikler içinde işleyen ve bugün adına heteronormatiflik dediğimiz (Baird demiyor) dışlayıcı kurallar ve deneyimler bütününü kuran farklı parçalar. Baird'in bunları ayrı ayrı açıklıkla özetlerken, birbirine bağlamaması, aslında var olan bağları görmezden gelmesi, belki de fazla teorik olmamak adına cinsiyetler düzeninin çerçevesini oluşturmaması eleştirilebilinir.

Hayrullah Doğan'ın iyi niyetli ve özenli çevirisi dikkate değer. Çok tartışılan Queer kavramını olduğu gibi bırakması da bence çok yerinde, keza bu sözcük için uygun bir Türkçe karşılığa hâlâ ulaşmış değiliz. Bu ay Boğaziçi Üniversitesi'nde toplanacak 'Queer-Türkiye-Kimlik' sempozyumu, bu ciddi noktayı da dikkate alacak. İngilizce'de transseksüeller ve transvestilerin toplamı için kullanılan 'transgender' lafını ise transcinsel diye çevirebileceğimizi düşünüyorum.

Bu, sistematik bir teori ya da kapsamlı bir tarih kitabı değil. Bu konularda yazılan böyle kitapları okumamış okuyucuya seslenen ve değindiği meselelere dair bilgi ve duyarlılığı arttırmaya yönelik bir çaba. Büyük oranda bunu başardığı da söylenebilir, özellikle ciddi başka bir kaynak bulunmayan Türkiye için. Yani, feministlerin, eşcinsellerin ve diğer cinsel grupların, sosyoloji ve siyaset bilimi ile uğraşanların mutlaka göz atması ancak asla yetinmemeleri gereken, bu gruplar dışında kalan herkesin ise okumasını umut edeceğimiz türden bir kitap.