Saffet Murat Tura, "Editörün Önsözü", s. 7-8

"Ötekini Dinlemek" dizisinin bu ilk kitabında bir derleme ile okur karşısına çıkıyoruz.

Dr. Raşit Tükel, hazırladığı önsözde ayrıntılı bir incelemeye dayanarak narsisizm ile yakından bağlantılı bir kavram olan "ego (ben) ideali"nin Freud'un düşüncesinin gelişimi içinde nasıl bir yol izleyip dönüştüğünü anlatıyor.

Kitaptaki ikinci metin Freud'un narsisizm kavramını incelediği en önemli makalesi "Narsizm Üzerine Bir Giriş"(*). Tarihi sıralama bakımından bu kitapta yer alan Schreber incelemesinden sonra kaleme alınmış olmasına rağmen bu incelemeye ışık tutan bazı kuramsal saptamalar içermesini göz önünde tutarak bu metni öne aldık.

Freud'un narsisizm ile ilgili yazısını ve Schreber incelemesini okurken kaydetmemiz gereken bazı noktalar var. Freud'un kuramı bir seferde üretilip tamamlanmış bir eser değildir. Daha çok bazı kavramlardan hareket edip, sürekli olarak bunları hasta karşısında, psikanaliz pratiğinde deneyip olgunlaştırmaya çalışan bir bilim adamı-düşünürün tüm hayatına yayılmış bir üretim söz konusudur burada.

Freud gerek narsisizm (1914) gerek Schreber (1911) incelemelerini yaptığı sırada henüz "yapısal kuramı"nı geliştirmemişti. Bu kuram gene bu dizide yer alması planlanan "Ben ve İd" adlı çalışma ile 1923'te ortaya çıkacaktır. Dolayısıyla bu incelemelerdeki kuramsal temeller ekonomik, dinamik ve (psişizmayı bilinç, önbilinç, bilinçdışı şeklinde ele alan) topografik görüşlerdir.

Keza gene bu dönemde içgüdü kuramı da nihai şeklini, yani yaşam ve ölüm içgüdüleri ayrımı şeklini almamıştı. Söz konusu kuram bu nihai şeklini gene dizimizde yayınlamayı hedeflediğimiz Haz İlkesinin Ötesinde (1920) adlı çalışmada alacaktır. Elinizdeki incelemelerin yapıldığı dönemde ise içgüdüler cinsel ve ben içgüdüleri şeklinde ikiye ayrılmıştı. Bu ayrım daha sonra terk edilmiştir.

Gene kaydetmemiz gereken ve belki Türkçe'de tüm Freud okumaları için akılda tutulması gereken bir nokta "ben" (veya "ego") kavramıyla alakalıdır. Yukarıda belirttiğimiz gibi elinizdeki metinlerin yazıldığı dönemde Freud henüz "yapısal kuramı"nı geliştirmemişti. Dolayısıyla burada kullanılan ben kavramı üstben (süperego), ben (ego) ve id bağlamında geçen ben değildir.

"Ben" kavramı ile ilgili olarak gene kaydedilmesi gereken bir başka özellik de bu kavramın Almanca'dan İngilizce'ye çevrilirken uğradığı dönüşümdür. Freud'un Almanca kullandığı kelime "Ich", yani "ben", İngilizce'ye "ego" şeklinde çevrilmiştir. Çeviride yapılan ve İngilizce'de yaygın kabul gören bu yorumun insani deneyime daha yakın bir kavramı mekanikleştirip Freud'u olduğundan çok daha fazla yaşantılardan uzak bir şekilde kavramaya yol açtığı pek çok psikanalist tarafından vurgulanmış bir konudur. Bu sebeple biz bu dizide Freud'un orijinal metinlerine sadık kalarak geniş ölçüde "ben" kelimesini korumayı tercih ettik.

Kitabın içerdiği son makale Dorothy Bloch'a aittir ve Schreber incelemesinde büyük bir dehanın keskin yorumlarıyla karşılaşıp büyülenmiş okur üzerinde soğuk bir duş etkisi yapacak niteliktedir. Freud' dan sonra da pek çok incelemeye konu olan Schreber'in gerçek dramını daha iyi anlamamıza yardım etmenin ötesinde Freud'u da, büyük buluşuna hiçbir gölge düşürmeden, bir insan olarak daha yakından tanımaya imkân verecektir bu makale. Üstelik nevroz ve psikoz olgularında doğuştan getirilen özelliklerin mi yoksa çevre koşullarının mı belirleyici olduğu yolundaki klasik tartışmaya da göndermede bulunacaktır. Bu tartışmayı dizimizin ilk planda basılan diğer dört kitabında Kohut ve Kernberg'in eserlerinde, psikanaliz tarihinin ulaştığı en son çatışmada yeniden bulacağız. Söz konusu kitaplarda bir yandan elinizdeki bu kitapta yer alan narsisizm kavramının psikanaliz içinde ulaştığı en son noktayı izlemek imkânını bulurken diğer yandan da Kohut'un çevreye, Kernberg'in ise doğuştan gelen özelliklere yaptığı vurguları karşılaştırmaya yöneleceğiz.

Bu kitabın ve "Ötekini Dinlemek" dizisinin psikanaliz ve psikoterapi tarihinde gerçekten önemli yapıtlarla henüz karşılaşmadığına inandığımız okurlara yararlı olacağını umuyoruz.

(*) Türkçe literatürde "narsisizm" olarak kullandığımız terimi Freud "narsizm" olarak kullanmayı yeğliyordu. Bkz. bu kitapta s. 23 n. (e.n.) Yukarı