Ogan Güner, “Soldan Sağa 13 Harf: Postmodernizm”, Virgül, Sayı 4, Ocak 1998

Postmodernizm başımıza ilahi bir bilmece-bulmaca olarak çıktığından beri, 'Postmodernizm nedir?' sorusuna geniş ufuklu bir cevap arayanlar için, David Harvey'in 1990 tarihli The Condition of Postmodernity (Postmodernliğin Durumu) adlı kitabı, kapsama alanının genişliği ile Fredric Jameson'ın Postmodernizm kitabıyla birlikte bir başyapıt olarak önerilebilir. Postmodernizm tartışmalarının temel metinleri, postmodernist biçeme uygun olarak, genelde uzun soluklu makalelerle (Hassan, Habermas vb.) ya da sprinte kalkmış kısa kitapların haz ve şevk dolu üsluplarıyla (Baudrillard gibi) vücut bulmuştu. İki tarzın da dışına çıkıp konunun değişik yönlerine aynı anda bakarak bir bütün olarak kavramaya yönelik Postmodernizm (Jameson), 1994 yılında sorunlu bir Türkçeyle çıkmıştı. Bu zorlu misyona Jameson'dan daha önce soyunan Harvey'in kitabı ise neredeyse 8 yıllık bir aradan sonra nihayet Türkçe'de... Bir karşılaştırma yapmak gerekirse: Jameson'ın Postmodernizm kitabının arka kapağında YKY'nin uygun gördüğü ibare "Postmodernizm kitabı, bu güncel konunun İncil'i olarak tanımlanabilir" şeklindeydi. O zaman, Postmodernliğin Durumu da, bu güncel konunun Kapital'i...

David Harvey'in kitabı sadece postmodern olarak adlandırılabilecek dönemi (kabaca 1970 sonrası) tartışmaya kalkmıyor, kültürel değişimi bir süreklilik olarak algılayarak kapitalizm mantığını deşmeye soyunuyor.

Harvey'in kitaptaki tezi, postmoderniteye damgasını vuran zaman ve mekân algılayışındaki radikal değişimin, kapitalizmdeki değişimlerle eşgüdümlü gerçekleştiği... Dolayısıyla kitabın temel bölümü de "20. yüzyıl sonunda Kapitalizmin Politik-Ekonomik Dönüşümü" adını taşıyor. Harvey o güne dek girişilmeyen bir işe girişiyor ve postmoderniteye dair iktisadî bir çözümleme yapıyor. Postmodern zamanların başlangıcı için ortaya konan birçok sembolik tarih varken, Harvey, kendi tezinin miadını, kapitalizmin iktisadî kriz döneminin başladığı 1973 yılı dolaylarına yerleştiriyor ve bu ölümcül krizin atlatılması için devreye sokulan irili ufaklı çarkların kapitalist üretim ve tüketim ilişkilerinin 'yüzeyini' nasıl dönüştürdüğünü tarif ediyor. Harvey'e göre postmodern dönemle birlikte, kapitalizm kendi kendiyle çelişkiye düşmemiş, sadece günün şartlarına ve krizlerine yönelik yeni bir işleyiş mantığını devreye sokmuştur. Fordizmin sert ve kalıpçı karakteristiklerine karşı, 'esnek birikimin' birbirine çarpa çarpa kendini üreten dolambaçlı (Postmodernistseniz labirentli diyebilirsiniz) ve elle tutulması, birkaç temel öğeye indirgenmesi, dolayısıyla algılanması zor (buna da isterseniz sanal deyin) sistematiği... Bu sistematiği, postmodern ekonominin kalesi olarak görülen ABD ile sınırlamayıp, Avrupa, Japonya ve Üçüncü Dünya Ülkelerini de kapsayacak kadar genişletmesi, bütünlüklü bir iktisadî analizi mümkün kılıyor.

Kitabın diğer bölümleri, bu iktisadî çözümlemenin yansımalarını tartışıyor. Zaman ve mekân deneyimini, bu iktisadî değişimle eşgüdümlü olarak ele alıyor ve tüm bir Aydınlanma projesinin iktidara gelişinin sonuçlarını tasvir ediyor. Harvey'in, 'Zaman-Mekân Sıkışması' adını verdiği postmodern algı biçimini açıkladığı bölüm ise, yazarın coğrafyacılığından gelen, Rönesans'tan başlayarak telekomünikasyon şirketi reklamlarına kadar uzanan harita örnekleriyle (ya da dünyayı algılama biçimleri) daha da ilginç ve somut bir hale bürünüyor. Ardından devreye, sanat yapıtları, bilim kurgu gibi popüler türler ve mimari giriyor, manzara tamamlanıyor.

Harvey'e göre postmodernizm, nihai bir son değil, kapitalizmin krizine yönelik geçici ve karmaşık çözümlerle belirlenen bir 'an'. Kendine has irili ufaklı krizlerini çoktan yaşamaya başlamış, yeni bir Kapitalist Evre. Bu evrenin krizlerinin ne zaman patlak vereceği ise, Harvey'e göre, sadece bir zaman meselesi. Birtakım sübaplarla krizler ertelenebilir ama bertaraf edilemez. Postmodernliğin Durumu'nu okuduktan sonra çevrenize yeniden bakma isteği uyanabilir içinizde. Örneğin, Tokyo borsasının çöküş hikâyesine çok farklı bir gözle bakabilirsiniz.